Postępowanie karne a rola adwokata – każda osoba podejrzana o przestępstwo albo już oskarżona o popełnienie czynu zabronionego ma w naszym kraju bezwzględne prawo do obrony. Nie zawsze oskarżeni mają o tym wiedzę, ale mówi o tym wyraźnie art. 6 Kodeksu postępowania karnego (Kpk), w którym zapisane jest prawo do obrony przysługujące wszystkim oskarżonym lub podejrzanym. Artykuł zawiera w sobie również prawo do korzystania z pomocy adwokata we wszystkich stadiach prowadzonego postępowania przeciwko podejrzanemu lub oskarżonemu.
Prawo do obrony a polska rzeczywistość
Jak pisze w Kodeksie postępowania karnego, prawo do obrony przysługuje zatrzymanemu w każdym etapie postępowania karnego, także w etapie wstępnym i dotyczy to również możliwości kontaktu z adwokatem. Należy to jednak rozumieć w taki sposób, że zatrzymany nabywa takich praw nie w momencie przedstawienia mu zarzutów, ale już na etapie podjęcia przeciwko niemu jakichkolwiek czynności procesowych. A jak to się ma do polskiej rzeczywistości?
Między innymi policja ma obowiązek poinformowania zatrzymanego o powodach jego zatrzymania, gdy tymczasem w rzeczywistości jest to obowiązek całkowicie przez policjantów pomijany. Najprawdopodobniej w taki właśnie sposób policjanci są szkoleni, aby przerazić zatrzymanego i jak najdłużej utrzymywać go w stanie niepewności dla jego losu. Często zatrzymany w chwili zapytania o powód zatrzymania słyszy, że dowie się w swoim czasie albo: już ty wiesz, dlaczego”, a co w świetle prawa jest zwykłym nękaniem i nadużywaniem władzy przez organy ścigania. Niestety, ale policja w Polsce nagminnie stosuje się do zasady zastraszania zatrzymywanych.
Regulaminowo policjanci powinni informować zatrzymywanego o jego prawach w podobny sposób, jak ma to miejsce w świecie Zachodu, a szczególnie w USA. W rzeczywistości nic takiego w Polsce miejsca nie ma, a przynajmniej nie w stosunku do ludzi spoza różnorakich układów, czyli w stosunku do przeciętnego obywatela.
Pomimo jednak jawnej niechęci policjantów do egzekwowania prawa w tym względzie i naginania zasad do własnych potrzeb operacyjnych, osoba zatrzymana w Polsce prawa do obrony i pomocy prawnej jednak posiada. Niestety szwankuje znajomość prawa wśród obywateli i ze swoich praw do obrony, nieświadomi ich istnienia, nie korzystają. Ważne, żeby znać prawo na tyle, by móc w razie konieczności odwołać się do niego, a szczególnie na początku prowadzonego przeciwko zatrzymanemu postępowania karnego.
Czytaj również:
Jakie mogą być konsekwencje braku wsparcia adwokata?
Osoba zatrzymana i niepoinformowania o powodach zatrzymania często ma niewielkie pojęcie o tym, w jak niekomfortowej i groźnej sytuacji się znajduje. Najczęściej nic przy tym nie wie o prowadzonych przeciwko niej czynnościach, a następnie są jej przedstawiane zarzuty, do których ze względu na zagubienie nijak nie może się ustosunkować.
Składa się na to kilka czynników, a przede wszystkim stres, wynikający z samego aspektu zatrzymania przez organy ścigania. Do tego dochodzi niepewność własnego losu oraz celowość zachowania śledczych, utrzymujących zatrzymanego w niepewności i w stanie zagrożenia.
W chwili dojścia do poziomu przesłuchań, zatrzymana osoba pozbawiona wsparcia prawnika może myśleć jedynie o jak najszybszym odzyskaniu wolności i ulec namowom śledczych, skłaniających ją do podjęcia błędnych decyzji. Śledczy często wykorzystują strach i zagubienie zatrzymanych, aby roztoczyć przed nimi ponurą wizję długoletniego więzienia, czym skłaniają ich do podpisywania się pod historiami niewiele mającymi wspólnego z prawdą, a za to wiele z “prawdami” wydanymi przez śledczych. Konsekwencją takich podpisów są wydawane przez sądy błędne wyroki skazujące, gdyż rzadko sędziowie biorą pod uwagę fakt braku prawników podczas przesłuchań wstępnych.
Czy cała wina leży tutaj po stronie policjantów? Otóż nie, gdyż ich zadaniem jest skłonienie podejrzanego do zeznać zgodnych z ich założeniami dochodzeniowymi. Wina leży więc również po stronie zatrzymanego, który nie korzysta ze swoich praw licząc w swojej naiwności na permanentną uczciwość ze strony policji. Niewielu jest niestety policjantów, którzy z własnej woli wskażą zatrzymanemu możliwości jakie daje mu prawo, większość postara się wykorzystać moment braku przy zatrzymanym adwokata.
Zatrzymani nie powinni pozwolić się zastraszać i żądać poszanowania prawa. Kontakt z adwokatem jest niejednokrotnie jedyną opcją, aby wymusić na organach ścigania przestrzeganie procedur.
Zobacz również:
Jakie funkcje pełni adwokat przy zatrzymanym?
Obecność adwokata jest ważna w każdym aspekcie kontaktu zatrzymanego z organami ścigania:
Adwokat jest zobowiązany:
- uczestniczyć przy wszystkich czynnościach z udziałem zatrzymanego, czyli przy przesłuchaniach, podczas konfrontacji, podczas wizji lokalnej itp.;
- sporządzać pisma procesowe, składać wnioski i zażalenia odnośnie do zastosowania środków zapobiegawczych, a także dowodów;
- kontaktować się z tymczasowo aresztowanym, informować o postępach w sprawie, a także uzyskiwać ważne dla sprawy treści;
- reprezentować oskarżonego na rozprawach sądowych, składać wnioski dowodowe oraz odwołania;
- tworzyć oraz wysyłać wnioski o kasację wyroku, o ułaskawienie, czy ponowienie sprawy.
